Səfərin gündəliyi nə idi?
Bu danışıqların əsas mövzusu, şübhəsiz ki, hərbi sahədə əməkdaşlıq idi. Sovet İttifaqı dövründə Şimali Koreyaya uzun illər maddi və hərbi dəstək verən Rusiyanın Ukraynadakı müharibə səbəbindən Şimali Koreyanın hərbi texnologiyalarına ehtiyacı var. Cənubi Koreya rəsmiləri Şimali Koreyanın bu günə qədər Rusiyaya təxminən 5 milyon artilleriya mərmisi göndərdiyini iddia edir. Üstəlik, 2000-ci ildə səfər zamanı Putinin Koreyanın hazırkı liderinin atası Kim Çen İr ilə görüşü zamanı Rusiya və Şimali Koreya “üçüncü ölkənin hücumuna qarşı bir-birini dəstəkləmək” qərarına gəliblər.
Baş tutan görüşdə, Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Təhlükəsizlik Şurasının (BMT TŞ) Şimali Koreyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalara baxmayaraq, iki ölkənin hərbi sahədəki əməkdaşlığının artırılaraq davam etdirilməsi, hətta müəyyən hərbi texnologiyaların birgə şəkildə istehsal edilməsi, Rusiyanın Koreyaya casus peyki buraxma prosesində yardım etməsi kimi mövzuların müzakirə edilməsi ehtimalı yüksək idi. Açıq və ya qapalı qapılar arxasında müzakirə olunan məsələlərdən biri də şübhəsiz ki, Şimali Koreyanın nüvə silahı istehsalıdır. Son zamanlar Rusiya ilə Qərb arasında yaşanan gərginlikdə tərəflər tez-tez nüvə silahı məsələsini gündəmə gətirir və müəyyən mənada bir-birini hədələyir.
Bu kontekstdə Rusiya və Şimali Koreya liderlərinin nüvə silahı məsələsini müzakirə etməsi, şübhəsiz ki, beynəlxalq aləmdə öz təsirini göstərəcək. Bu siyasət heç bir nəticə verməsə də, Qərbin Rusiyaya qarşı sanksiyalar tətbiq etməsi və Ukrayna Sülh Konfransı timsalında göründüyü kimi, Ukraynaya təzyiq cəhdi Rusiyanın Şimali Koreya ilə yaxınlaşmasına səbəb olur. Vladimir Putinin Şimali Koreyaya səfəri öncəsi bu ölkə ilə strateji əməkdaşlıq müqaviləsi mətnini təsdiqləməsi də münasibətlərin yeni səviyyəyə çatacağından xəbər verirdi.
Şimali Koreya vətəndaşlarının Rusiyaya işçi kimi göndərilməsi məsələsi də hər iki ölkə üçün ən vacib məsələlərdən biridir. İki lider, yəqin ki, nəqliyyat, səhiyyə, turizm və kənd təsərrüfatı sahələrində olduğu kimi, bu mövzuda da müqavilələr imzalayıblar.
Ziyarət kimləri narahat edir?
Rusiyanın Şimali Koreya ilə hərbi əməkdaşlığı, şübhəsiz ki, Amerika Birləşmiş Ştatları (ABŞ), Yaponiya və Cənubi Koreyanı narahat edir. Xüsusilə Cənubi Koreya və ABŞ rəsmiləri bu əməkdaşlığın BMT Təhlükəsizlik Şurasının 2006-cı ildə Şimali Koreya ilə bağlı qərarlarını pozmamalı olduğunu vurğulayırlar. Ancaq beynəlxalq hüququn nəzərə alınmadığı, beynəlxalq təşkilatların hərəkətsiz hala gəldiyi, beynəlxalq münasibətlərdə ikili standartların hökm sürdüyü bu dövrdə Rusiya və Şimali Koreyanın bu xəbərdarlıqları ciddi qəbul etməsi gözlənilə bilməz.
Eyni zamanda, Qərb sanksiyalar altında olan Rusiya və Koreyanın iqtisadi əməkdaşlığını artırmasını istəmir. Çünki Şimali Koreyanın bu əməkdaşlıqdan əldə edəcəyi gəlirləri nüvə silahlarını inkişaf etdirmək üçün istifadə edəcəyi düşünülür. Putinin Koreyadan sonra Vyetnama səfər etməsi də Qərb ölkələrinin diqqətindən yayınmayıb. ABŞ rəsmiləri vyetnamlı həmkarlarına xəbərdarlıq edib ki, Rusiya təbliğatı üçün qapılar açılmamalıdır. Rusiya liderinin səfərinə Vyetnamı da əlavə etməsi bizə bir daha Soyuq müharibə dövrünü xatırladır.
Hazırda vəziyyət Soyuq müharibə dövründəkindən yaxşı deyil. Məlum olduğu kimi, Moskva Koreya müharibəsində olduğu kimi, Vyetnam vətəndaş müharibəsində də ölkənin şimalını dəstəkləyib. Bu gün Kreml Vyetnamla münasibətlərində iqtisadi əməkdaşlığı inkişaf etdirməyə çalışır, eyni zamanda regionu tamamilə ABŞ-nin nəzarəti altında qoymamağa çalışır.
Yaranan yeni cəbhələr üçün dəstəkçi axtarışı
Vladimir Putinin Koreya və Vyetnama səfərləri həm də yeni qurulan beynəlxalq nizam və Rusiya-Qərb mübarizəsi çərçivəsində bloklaşma və “tərəfdar tapmaq” cəhdi kimi dəyərləndirilə bilər. Rusiyaya qarşı tətbiq edilən sanksiyalara baxmayaraq, Moskva Afrika, Yaxın Şərq, Cənubi Amerika və Cənubi Asiyada sovet dövründə olduğu kimi fəal siyasət yürütməyə çalışır. Beləliklə, Rusiya həm Qərbin sanksiyalarının təsirini minimuma endirməyə, həm də Avropa İttifaqı (Aİ) və NATO-ya alternativ təşkilatların funksional imkanlarını artırmağa çalışır. Məsələn, Rusiya son vaxtlar BRICS-ə diqqət yetirir.
Əslində, BRICS üzvü olan ölkələr İsveçrədə keçirilən Ukrayna Sülh Konfransında Ukraynanın ərazi bütövlüyünü müdafiə edən qanun layihəsinə səsvermədə bitərəf qalıblar. Çin konfransda iştirakdan imtina etdi. Maraqlısı odur ki, Vyetnam Ukrayna Sülh Konfransına dəvət olunsa da, bu konfransda iştirak etməyib. Nəticə etibarilə normal şəraitdə adi səfər sayılacaq Putinin Şimali Koreya və Vyetnama səfərləri yeni Soyuq müharibənin baş verdiyi və hətta bu müharibənin nüvə müharibəsinə çevrilib-çevrilməməsi məsələsinin müzakirə olunduğu bu gün tamam başqa məna kəsb edir.
BMT TŞ-nin 2006-cı ildə Şimali Koreyaya qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar Rusiyanın Koreya ilə əməkdaşlığının uzun illər məhdud səviyyədə qalmasına səbəb olsa da, imzalanan müqavilələr ikitərəfli əlaqələri, xüsusilə də hərbi əlaqələri yeni səviyyəyə qaldıracaq. Bu, istər-istəməz Qərb üçün köhnə bir məsələnin yenidən gündəmə gəlməsi demək olacaq.
Sevinc Əliyeva
Ordu.az
